Est vero, inquit Scipio, in pace et otio; licet
enim lascivire, dum nihil metuas, ut in navi ac saepe
etiam in morbo levi. Sed ut ille, qui navigat, cum
subito mare coepit horrescere, et ille aeger ingravescente morbo unius opem inplorat, sic noster populus in
pace et domi imperat et ipsis magistratibus minatur, recusat, appellat, provocat, in bello sic paret
ut regi; valet enim salus plus quam libido. Gravioribus vero bellis etiam sine collega omne imperium -- --
nostri penes singulos esse voluerunt, quorum ipsum
nomen vim suae potestatis indicat. Nam dictator
quidem ab eo appellatur, quia dicitur, sed in nostris libris vides eum, Laeli, magistrum populi
appellari. [Note] Video, inquit. Et Scipio: Sapienter igitur illi veteres
ch. 41
iusto quidem rege cum est populus orbatus, 'pectora diu tenet desiderium', sicut ait
Ennius, 'post optimi regis obitum';
simul inter
Sese sic memorant: 'o Romule, Romule die,
Qualem te patriae custodem di genuerunt!
O pater, o genitor, o sanguen dis oriundum!'
Non eros nec dominos appellabant eos, quibus iuste
paruerunt, denique ne reges quidem, sed patriae custodes, sed patres, sed deos; nec sine causa; quid
enim adiungunt?
Tu produxisti nos intra luminis oras.
Vitam, honorem, decus sibi datum esse iustitia regis
existimabant. Mansisset eadem voluntas in eorum posteris, si regum similitudo permansisset, sed vides unius
iniustitia concidisse genus illud totum rei publicae.
[Note] Video vero, inquit, et studeo cursus istos mutationum non magis in nostra quam in omni re
publica noscere.
ch. 42
